دکتر احمد صبور اردوبادی

شرح حال استاد دکتر احمد صبور اردوبادی

دکتر احمد صبور اردوبادی، در سال 1302 شمسی در یک خانواده فرهنگی ـ مذهبی در تبریز متولد شد که هر یک از اعضای خانواده به نوبه خود در بالا بردن سطح تفکر و فرهنگ جامعه ایرانی از پیشکسوتان علوم جدید بوده‌اند که از جمله می‌توان به عموی استاد آقای حسن اردوبادی اشاره نمود که اولین و کاملترین لغتنامه یا فرهنگ فرانسه به فارسی را در سال 1303 شمسی تألیف و منتشر کرده بود و همچنین دایره المعارف فرانسه به فارسی دیگری را نیز در دست تألیف داشت که دست اجل فرصت به اتمام آن را نداد و پس از طی دوره‌های تحصیلات ابتدایی و دبیرستان در سال 1328 شمسی در یکی از رشته‌های علوم پزشکی (علوم داروئی) از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل و در سال 1337 شمسی دوره تخصصی در رشته «سم شناسی» را زیر نظر پروفسور «ولوارلو» ـ استاد بلژیکی ـ گذراند ایشان فعالیت‌های علمی ـ فرهنگی و تدریس رشته سم شناسی در دانشگاه تبریز را ار سال 1330 شمسی آغاز کرد و در سال 1344 به مقام رفیع استادی ارتقاء یافتند و پس از سالیان متمادی تحقیق و تدریس در سال 1358 از دانشگاه تبریز بازنشسته گردیدند.

و از آنجا که ابتدا ذوق و علاقه خاصی به مطالعه و حصول علم و آگاهی در تمام زمینه‌های مختلف مسائل حیاتی داشت، از اواخر دوران تحصیلات دبیرستان مطالعات وسیعی در همه موضوعات و مسائل و علوم مختلف مورد علاقه خود را شروع و به خوشه چینی از هر مقامی و در هر زمینه‌ای پرداخت. استاد در طی سالهای آخر تحصیل در دبیرستان فردوسی به جهت شدت علاقه‌ای که به گفتارهای حکیمانه برخی از حکمای معروف و تعالیم پیشوایان اسلام داشت، اقدام به جمع‌آوری آنها به صورت مجموعه‌ای تحت عنوان «گفتار بزرگان» نمود. در واقع این کتاب، اولین تألیف ایشان به شمار می‌رود. این اثر در سال 1322 شمسی نگاشته شده بود که نسخه خطی آن پس از چند دوره تکثیر در حال حاضر در آرشیو استاد موجود می‌باشد.
ایشان گرچه بیشتر از همه علوم مختلف به علوم پزشکی و علوم انسانی و علوم دینی، علاقه‌مند بودند ولی معذلک از مطالعات گسترده جنبی در سایر مسائل زندگی مخصوصاً در جهت شناخت و حل ابتلائات و مشکلات و انحرافات زمان غافل نماند و در مدتی بیش از شصت سال به بررسی‌های طولانی ادامه داد و به خاطر همین گستردگی و وسعت مطالعات و تحقیقات در زمینه‌های علوم و مسائل مختلف بوده برخلاف اکثریت مؤلفان و نویسندگان که شعاع عملشان از حوزه رشته تخصصی ـ حداکثر در رشته‌های وابسته بدان ـ تجاوز نمی‌کند، برعکس نه تنها به آثار و تألیفات و سلسله مقالات و سخنرانی‌هایشان در محدوده رشته تخصصی خود یا رشته‌های وابسته بدان محدود نشد بلکه با نوآوری‌های بسیار ارزشمند و مهمی که به عالم فرهنگ معاصر بشر به ارمغان آورده‌اند در مواردی در حل برخی مسایل علمی و عملی بسیاری از اندیشمندان و دانشمندان گذشته و معاصر، وامانده یا به انحراف کشانده شده و یا به آثار و نتایجی ناقص و نارسا دست یافته بودند ـ به استناد و توضیحات مستند مبسوطی که در بخش‌ها می‌آیند به یک سلسله حقایق متقن و نتایج روشن مسلمی دسترسی حاصل کردند که مورد تائید و استقبال محافل علمی بین‌المللی نیز واقع گردید که مواردی را به موقع در بخش «اظهارنظر» به عرض می‌رساند به عنوان مثال آنگاه که هنوز نه ملت ایران و نه در سطح جهانی احساس خطر اعتیاد به مواد مخدر نمی‌شد و هنوز مسئله مورد ابتلا مهم زمان شناخته نشده بود مشارالیه در بیش از 17 جلد تألیف در علم پزشکی خود نزدیک شدن این خطر را از ابعاد مختلف مورد بحث و بررسی قرار داد مشروطاً و به طور مستند به آمارهای روشن ضرورت توجه به موضوع را اعلام داشت که از سال 1346 شمسی ابتدا در اولین تألیف منتشر شده‌شان تحت عنوان «اصالت در هنر» علل اعتیاد هنرمندان به موادمخدر را مورد بررسی و سپس در سال‌های بعد در تألیفات دیگری موضوع موادمخدر و کیفیت و علل اعتیاد را در ابعاد مختلف مطرح و بررسی نمودند در تألیفاتی از قبیل: بررسی فرآورده‌های الکل در سال 1351 شمسی ـ گسترش جهانی اعتیاد به مواد مخدر 1352 ـ اعتیاد بلای قرن بیستم1353 ـ جوانان و مواد مخدر 1353 ـ سیگار و تندرستی 1358 ـ مواد مخدر، سلاح جهانخواران 1365 ـ و سایر تألیفات که در فهرست عمومی ارائه خواهند شد.
در سال 1355 شمسی با ارائه مقاله علمی تحقیقی مفصلی به بیست و پنجمین کنگره بین المللی پزشکی رامسر تحت عنوان «طرحی جامع در علل گرایش به استعمال مواد مخدر» که به عنوان مقاله ممتاز کنگره انتخاب شد و نظر به اهمیت موضوع از لحاظ علوم پزشکی، این طرح جامع مورد استقبال «سازمان بهداشت جهانی» واقع و به عنوان مأخذی در ردیف منابع علمی (رفرنس) سازمان مورد استقبال و استفاده قرار گرفت و به علت جامع بودنش نسبت به تمام طرح، در سطح بین المللی، از طرف آن سازمان خواستار ارسال سایر آثار تحقیقی و ادامه همکاری با سازمان بهداشت جهانی شدند که در بخش جداگانه «اظهارنظر» متن درخواست سازمان بهداشت جهانی خواهد آمد (متن نامه قبلاً در کتاب اعتیاد سلاح جهانخواران» یکی دیگر از تألیفاتشان در سال 1365 چاپ و منتشر گردیده است.
آنچه درباره اعتیاد ذکر شد نمونه‌ای بود از سبک و روش تحقیقات و بررسی‌های مشارالیه در زمینه مهم مسائل مورد ابتلاء عصر حاضر در جهت بالا بردن همه جانبه سطح فکر و فرهنگ و آگاهی دادن جوامع که در تمام موارد با استفاده از هر سه منابع علمی و دینی و فرهنگی مطالعات و بررسی‌هایشان بدین ترتیب ادامه داشته است و دارد.
شایان ذکر است که از ابتدا وجود زمینه فرهنگی و دینی در خانواده‌شان به موازات روح تحقیق و تجسس علمی سبب ایجاد میل و کشش و علاقه‌ای نسبت به درک ارزش علمی تعالیم دینی نیز گشته و مقدمه‌ای شد برای سر آغاز بررسی‌های عمیق‌تر و طولانی‌تری در همان سال آخر تحصیلات دبیرستانی، مطالعات دینی جداگانه خود را –خارج از استیلای تعصبات رایج دینی زمان خود- در سال ۱۳۲۱ شمسی اول بار از محضر درس مرحوم آیت ا.. میرزا کاظم شبستری آغاز و پس از طی مراحلی به علت ارضاء نشدن به معلومات سطحی دینی آنروز و مخصوصا درک نقائص تبلیغات و تعلیمات دینی در نسل جوان و مشاهده نارسائی‌های بسیاری در معرفی ارزش های والای فرهنگ اسلامی (آنهم در خارج از احتیاجات و مقتضیات زمان) تکان فکری سختی به وجود آورد که خود، مقدمه یک سلسله مطالعات و بررسی‌های اصولی علمی در زمینه فرهنگ اسلامی را فراهم و پس از تحمل رنج‌ها و سختی‌ها و مخالفت های مداوم دشمنان اسلام موفق شدند نتیجه مطالعات و تحقیقات خود در زمینه فرهنگ اسلام را همزمان با ادامه مطالعات علمی در علوم کلاسیک – بصورت یک سلسله سخنرانی‌ها و سلسله مقالات و آثار و تالیفات ارزشمندی در هر زمینه علوم پزشکی و علوم انسانی و علوم دینی ارائه و در اختیار افکار عمومی قرار دهند و برتریهای «فرهنگ دینی» را نسبت به «فرهنگ مدنی» به زبان علم روز به تصویر کشیده و نارسائیهای فرهنگ و تمدن ساخته عقلی و علم و فهم ناقص بشری را به زبان علم روز بیان دارند و از همین جا با مشکلات مبارزات سخت دشمنان اسلام و مکاتب ایجادی روبرو شدند که تهاجم فرهنگی سیاست های استعماری زمینه هر نوع جوّ سازی و شایع پراکنی و انواع افتراها و تهمت ها را فراهم و مدتی بالغ بر بیست و پنج سال با تمام وجود در میدان مبارزات فرهنگی – سیاسی جدی و خطرناک، با همان خط مشی تحقیقی و تالیفی و انبوه سخنرانیها و مقالات، خدمات علمی و دینی را ادامه دادند و بخاطر همین نیز آماج حملات دشمنان اسلام- مخصوصاً استکبار جهانی در داخل و خارج از کشور- گشتند که به یک سلسله مبارزات جدّی تبدیل شد.
بطور کلی دایره فعالیت‌های علمی ـ دینی دکتر اردوبادی به علت شدت علاقه و سابقه مطالعات طولانی در بسیاری از زمینه‌های علمی، دینی، تربیتی، اخلاقی، اجتماعی، سیاسی حتی هنری- به استناد و آثار و تالیفات منتشر شده چهل و چند جلدی‌شان در همه زمینه‌ها ـ (که در بخشهای آینده مشروحاً عرضه می‌شوند)سبب گردیده است علاوه بر اشتغال به تالیفات و مقالات و سخنرانی‌ها متناسب با نیاز روز جامعه ـ مخصوصاً برای نسل جوان ـ در آن واحد فعالیت‌های کاملاً مختلف و متنوع و متفاوت از هم را در جهت رسیدن به اهداف اصلی اولیه خود (که در مقدمه معرفی هدف این سایت نامبرده شد یعنی «بازگشت بزندگی») آغاز و همزمان دنبال کرده و وقت و نیرو در جهت کسب معلومات و اطلاعات هر چه بیشتر و یا تالیفات و خدمات و سخنرانیها بکار گرفته و عملاً چنانکه فوقاً اشاره شد در جهت تعلیم و تربیت و ارشاد و هدایت نسل جوان توانسته اند گام‌های موثری بردارند که در مواردی آثار مثبت و مفیدش فراتر از مرز ها رود . گرچه در بخش‌های آینده به شرح و معرفی انواع این نوع خدمات علمی ـ دینی ـ فرهنگی تربیتی و اجتماعی خواهیم پرداخت، اما در اینجا یادآور می‌شویم در آن شرایط سخت و بحران‌های سیاسی دورانی خفقان طاغوت تأسیس «انجمن علمی ـ مذهبی دانشگاه تبریز» در سال ۱۳۴۶ شمسی یکی از گامهای بسیار مهم و بزرگ بی‌سابقه‌ای هم در سطح کشور و هم در سطح جهان اسلام بود که در جهت تشریح و بیان ارزشهای علمی تعالیم اسلامی به زبان علم روز و مورد نیاز عصر حاضر تحقق یافت و این انجمن مقدماتش از پنچ سال قبل بطور مخفیانه از ساواک و طی برنامه‌های تربیتی خصوصی روی عده‌ای خاص و در منزل شخصی‌شان فراهم شده بوده یک قدم بسیار مهم با شعاع عمل بسیار وسیع و بیسابقه‌ای (نه در سطح کشور که در جهان اسلام) به شمار می‌رفت که بخاطر وسعت دایره عملکرد و مثبت و آثار مهم تربیتی و هدایتی و سازندگیش در دانشجویان و مخصوصاً در معرفی ارزشهای علمی تعالیم اسلام به زبان علمی و دانشجو پسند، در اولین مراحل با مخالفت ‌ها و مبارزات شدید تمام گروه‌ها و گروهک‌های آلت دست استعمار و دشمنان اسلام (و در رأس آنها ساواک و سیا) مواجه شد متاسفانه مخالفین فریبخورده مسلمان هم در میان آنها کم نبودند چراکه دشمنان اسلام عموماً و استکبار جهانی با تمام دقّت و درایت مراقب آن بودند حتی الامکان ارزشهای علمی تعالیم اسلامی به فرهنگ معاصر معرفی نشده و به جهان غرب سرایت نکند که ریشه اصلی مبارزات در سطح جهانی با اسلام هم بیش از همه در همین راز نهفته است و در مجموع بخش مهم و مستقلی در زندگینامه استاد را تشکیل می‌دهد در بخش مربوطه تحت عنوان «برخوردهای سیاسی و آثار و نتایج آن» مورد بررسی قرار خواهد گرفت.برنامه‌های «انجمن علمی ـ مذهبی دانشگاه تبریز» در دو سطح متفاوت عمومی و اختصاصی قریب بیست و پنج سال ادامه یافت که برنامه‌های عمومی انجمن و سخنرانی‌های دانشمندان و اساتید و علمای دینی در سطح دانشگاه برای عموم دانشجویان و سایر علاقمندان در سطح شهر آزاد بود و در تالار دانشکده کشاورزی یا تالار وحدت دانشگاه برگزار می‌شد که علاوه بر معرفی ارزش‌های فرهنگ اسلامی به زبان علم روز نقش موثری در بالا بردن سطح فکر و فرهنگ و معلومات و اطلاعات عمومی جامعه نیز بر عهده داشت ولی برنامه‌های اختصاصی که جنبه تعلیم و تربیت و ارشادی و هدایتی و سازندگی خاصی در روی افراد مستعّد برگزیده‌ای دنبال می‌کرد اختصاص می‌یافت برای پروش استعدادهای عالیتر معدودی از دانشجویانی که از نظر معلومات علمی و دینی و معتقدات مذهبی و واقع بینی و حقیقت جوئی برتری‌هائی داشته و محتاج راهنمائی و تربیت اختصاصی بودند و همین دانشجویان و تربیت شدگان انجمن بودند که پس از اتمام تحصیلات و قبول مسئولیت‌هایی در مشاغل سطوح بالا، چه قبل و چه بعد از انقلاب در نهادهای مختلف مشغول و منشاء اثر خدمات مهم گردیدند و با ابزار صداقت و لیاقت و تعهّد و تخصصی در سطوح بالا عموماً در مقامات بالای حکومتی وظائف سنگینی را تقبل و صادقانه نیز از عهده بر آمدند (بخش مربوط به تعدادی از شاگردان و تربیت شدگان موثر در سرنوشت جامعه اشاره خواهد شد)

بعد از انقلاب نیز در ادامه اهداف همان انجمن، تا سال 1367 در خارج از دانشگاه به تعلیم و تربیت اصولی انبوهی از دانشجویان دختر و پسر مبادرت ورزیدند که با عنایت خداوند متعال از این راه توفیق تربیت حقیقی تعدادی بالغ بر پانصدنفر از دانشجویان دختر و پسر برای ایشان فراهم گردید که اگر بخواهیم گروهی از شاخص‌ترین آن افراد را بشناسیم، می‌توانیم به کتاب «احیاگران طب سنتی ایران» اشاره نماییم زیرا که فقط بخشی از افراد ذکر شده که در این کتاب مطرح شده‌اند، هفت نفرشان در مقام ریاست دانشگاه در هفت دانشگاه کشور و هفت نفر دیگر همگی در سطح بالائی از مقامات مهم انقلابی ـ تا سطح وزارت ـ به افتخار خدمت به جامعه و انقلاب نائل گردیده‌اند.

خدمات دینی و علمی فرهنگی و حتی هنری استاد آنقدر فراوان و در دایرۀ وسیعی تحقق یافته است که شرح کامل یک‌یک آنها حقیقتا در فرصت محدود یک مجلس، امکانپذیر نیست ولی مجموعه انگیزه‌های اولیۀ این فعالیت‌ها را بر حسب منشاء می‌توان در سه گروه خلاصه کرد که عبارتند از:
اول – اعتماد و اتکاء بر عمق وسعت فرهنگ اسلامی
دوم ـ آگاهی از دایره‌ای وسیع از علم و فرهنگ روز که مقدار ناچیزی از آن نصیب جامعه می‌گردد
سوم ـ آگاهی و شناخت کامل از انبوهی از ابتلائات و مشکلات زندگی امروزی و تلاش در حل سئوالات بی‌پاسخ مانده برای آن‌ها.
شرکت در سمینارها و کنگره‌های داخلی و خارجی بین المللی با ارائه مقالات و ایراد سخنرانیها بخش دیگری از فعالیت‌ها و خدمات علمی-دینی- فرهنگی و اجتماعی استاد را تشکیل می‌دهد در بخش مربوط مورد بررسی قرار خواهد گرفت و همچنین است فعالیت‌های علمی و دینی و فرهنگی اختصاصی شان در جریان همکاریها و ارتباطات نزدیک با مقامات و محافل و شخصیت‌های مختلف علمی ـ دینی ـ فرهنگی کشور و بین المللی که به استناد نامه‌ها و مکاتبات رسمی و خصوصی موجود مشروحا در بخش «اظهار نظرها» در این زندگی نامه سالیان دراز ادامه یافت.لازم بیادآوری است که کلیه خدمات و فعالیتهای همه جانبه ایشان همزمان با تدریس در دانشگاه بمدت سی سال صورت گرفته که یک سلسله خدمات مفید و مثبت در جنب خدمات دانشگاهی بوده و برای خود موضوع بحث جداگانه ای است که در اینجا مجال بحث آن وجود ندارد ولی همه تالیفات و مقالات و سخنرانیهاشان براساس دو محور مهم علمی ـ دینی متکی هستند که اولی از علوم جدید کلاسیک و دومی از فرهنگ غنی اسلام مایه گرفته است.

بطور کلی شرح حال و تلاش ها و فعالیت و خدمات علمی – دینی – فرهنگی – اجتماعی ۵۰-۶۰ ساله دکتر صبور اردوبادی را می‌توان در هشت بخش مختلف نامبرده بشرح زیر خلاصه کرد.
بخش اول: آثار و تالیفات منتشر شده در زمینه مشکلات و مسائل مورد ابتلاء عموم
بخش دوم: آثار و تألیفات منتشر نشده که به صورت دست خط یا تایپی در آرشیو استاد موجود هستند.
بخش سوم: ارتباطات و همکاری با مراکز علمی – دینی – فرهنگی و شخصیت‌ها کنگره‌ها – کنفرانس‌ها – سمینارها – مکاتبات
بخش چهارم: نوآوریهای علمی در فرهنگ معاصر
بخش پنجم: تاسیس و اداره مرکز تحقیقات علمی – دینی در دانشگاه (انجمن علمی- مذهبی دانشگاه تبریز)
بخش ششم: خدمات پزشگی ( تاسیس «هیئت پزشگی امداد تبریز» درمان رایگان مستمندان)
بخش هفتم: اظهار نظرها( مقالات- مراکز علمی – شخصیتها)
بخش هشتم: شاگردان و تربیت یافتگان در انجمن و جلسات خصوصی