با سوابق فعالیتهای انجمن دانشگاه آذرآبادگان تبریز آشنا شویم :
گرچه سابقه آغاز فعالیت انجمن بصورت فعلی به بیش از شش یا هفت سال نمی‌رسد اما اگر خواسته باشیم در مقام حق شناسی و سپاسگزاری یادی از موسسین واقعی انجمن نموده و دوران تکامل تدریجی را نیز جزو همین سنوات موجودیت انجمن بشمار آوریم (بدانسان که در متن خواهد آمد) با آغاز سال تحصیلی جاری (۵۴ – ۵۳) در حقیقت انجمن وارد پانزدهمین سال تاسیس و فعالیت خود میگردد. در این مدت بشهادت نشریات ارزنده‌ای که از طرف انجمن انتشار یافته و باستناد قدمهای مفید و مثبتی که در جهت معرفی ارزش‌های دستورات آسمانی اسلام برداشته شده، توفیقاتی نصیب اعضاء و کارکنان این انجمن گردیده است و لذا لازم دیدیم با نقل تاریخچه تاسیس انجمن و یادی از بنیانگذاران اصلی آن (که فقط دانشجویان با ایمان و با اخلاص بودند) دین خود را در مقام سپاسگزاری و تجلیل از خدمات خدمتگزاران با ایمان و صدیق انجمن در گذشته و حال ادا نموده ، وسیله آشنائی علاقمندان و شرکت کنندگان در جلسات سخنرانیها و خوانندگان نشریات انجمن را با سوابق و تاریخچه مختصر و تشکیل این انجمن فراهم سازیم:
در سال ۱۳۳۹ شمسی عده‌ای از دانشجویان دانشکده پزشکی دانشگاه تبریز با احساس احتیاج به یک مرکز دینی برای حل مشکلات و پاسخ به سوالات بفکر تشکیل و تاسیس انجمنی در محیط دانشگاه افتادند و اسامی برخی از آنان که تا امروز برای ما روشن شده عبارتند از آقایان محمد میلانی – خسرو وصولی پور – کریم صاحبی – افلاطونی دانشجوی دانشکده پزشکی و چند نفر از دانشجویان دیگر (که متاسفانه از اسامی آنان اطلاعی در دست نیست) .
در نتیجه فعالیتهای این عده بود که انجمنی تحت عنوان « انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تبریز » بوجود آمد اما شرایط خاص آن روز مانع از آن گردید که بطور رسمی در محیط دانشگاه افتتاح و مرکز فعالیت دینی دانشجویان متدین گردد، بالاخره وقتی به سعی و مجاهدت معدودی دانشجوی متدین ، که از روی اخلاص و با هدفی مقدسی چنین پیوندی بوجود آمد ، نه تنها با بن بست نداشتن محل اجتماع در محیط دانشگاه تبریز آنروز مواجه گردید بلکه از رسمی شناختن چنین انجمنی ، دانشگاه خودداری نمود و پس از تلاش و کوشش بسیار بناچار در خارج از محدوده دانشگاه و در کلاسهای درسی یکی از دبیرستانهای تبریز (محل فعلی دبیرستان رشدیه در خیابان شاپور جنوبی) جلسات سخنرانی خصوصی بسیار محدود و محقر با شرکت ۲۰ – ۱۵ نفر دانشجو در عصر روزهای جمعه هر هفته دایر گردید که در هر جلسه پس از تلاوت آیاتی چند از کلام الله مجید یکی دو نفر از دانشجویان با گردآوری مطالب و مقالاتی از منابع و کتب دینی و اجتماعی و اخلاقی و ایراد سخنرانی ، برنامه‌ای اجرا و کم و بیش موجب تمرکز دانشجویان متدین می گردید ولی با تکرار یکنواخت این جلسات از سخنرانیهای در سطح معین بزودی جلسات رونق اولیه خود را از دست داد و بیک دوران ضعف و فترت گرائید در این موقع بود که اعضای انجمن برای ایراد سخنرانی به استادان دانشکده‌های مختلف دانشگاه متوجه و متوسل شده و چون بحث در مسائل دینی از افق علوم و در سطح دانشجوئی مشکل و محتاج تحقیق و مطالعه و تتبع کافی بود بجز تعداد معدودی از استادان (آنهم در موضوعاتی معدود و معین) در اجرای برنامه‌های انجمن شرکت ننمودند و هنوز چند صباحی نگذشته بود که انجمن با مشکل بزرگی مواجه گردید و آن کمبود اهل علم و صاحبنظرانی بود که علاوه بر آشنائی به مسائل دینی، از جهت علمی نیز احاطه لازم به موضوعات مربوطه داشته و از عهده پاسخ گوئی به سئولات و اشکالات در سطح دانشجوئی (لااقل در موضوع مورد بحث و سخنرانی خود جلسه) بر آید … یعنی مشکلی که هنوز هم در مورد قسمت اعظم مسائل دینی ، محافل دینی ، معاصر نیز با آن مواجهند . انجمن تا سال ۱۳۴۱ به زحمت توانست موجودیت مستقل خود را حفظ کند و در اثر کثرت مشکلات و تغییرات و نو سانات گوناگونی به مرور از مسیر اولی خارج و بالاخره تغییر مسیر فعالیت ها منجر به تعطیلی انجمن گردید بطوریکه از اسفند ماه سال ۱۳۴۱ تا نیمه دوم سال ۱۳۴۵ انجمن از ادامه فعالیت آزاد بازماند یعنی عملا تعطیل شد و همین مختصر فعالیت مثبت دانشجوئی هم که به جای دانشگاه به گوشه دبیرستانی پناه برده بود از محیط دبیرستان هم برچیده شد اما در همان موقع عده ای از دانشجویان متدین که نسبت به اهمیت کار و برنامه‌های مذکور پی برده و بخصوص برای یافتن پاسخ منطقی به سوالات و حل مشکلات دینی خود به ادامه چنین برنامه‌ها به شدت احساس احتیاج می‌نمودند مجدداً به استاد محترم آقای دکتر احمد صبور اردوبادی (سرپرست فعلی انجمن) که سخنرانیهای متعدد علمی در زمینه مباحث دینی در همان انجمن و در همان شرایط نموده بودند و مورد توجه دانشجویان متدین قرار گرفته بود ، مراجعه و درخواست ادامه همان برنامه ها در دایره محدود و مستقلی ، بالاخره موافقت ایشان را جلب و از تابستان ۱۳۴۲ بصورت جلسات خصوصی (پنج شش نفری) در منازل شخصی دنباله همان برنامه برگزار گردید و در حقیقت پس از تعطیل انجمن مدت چهار سال همین برنامه مذهبی مجهز و مستند به منطق علم روز بصورت خصوصی ادامه داشت . در سال ۱۳۴۵ شمسی عده ای از دانشجویان پزشکی در اثر تبلیغات منفی و مبارزات علنی شدید مخالفان با اسلام ، مجددا بفکر ایجاد انجمنی در محیط دانشگاه افتادند.
اما با در دست داشتن سابقه و خاطره تلخ گذشته ، با حزم و احتیاط و دقت و مراقبت بیشتر و کامل‌تری قدم برداشته و در انتخاب همکاران دانشجو برای اداره صحیح انجمن و جلوگیری از انحراف و فراموشی هدف‌های مقدس اصلی کوشش فراوانی بکار بستند. این دانشجویان عبارت بودند از آقایان رسول سودمند – جعفر حسینچی – محمد مصطفی مصطفوی – فرخ رهنمون – خلیل شیبانی که در حقیقت آنان را موسسین اصلی و حقیقی انجمن فعلی باید نامید زیرا در اثر تلاش ها و فعالیتهای پی گیر آنان بود که حتی با وجود مخالفت شورای دانشگاه تبریز آنروز (سال ۱۳۴۵) با تاسیس مجدد انجمن در محیط دانشگاه، در یکی از جلسات شورای دانشگاه در بهمن ماه ۱۳۴۵ تاسیس انجمن فعلی رسماً به تصویب رسید و بالاخره در اسفند ماه ۱۳۴۵ اولین برنامه‌های انجمن تحت عنوان «توحید » و « نبوت » برگزار گردید. از سال ۱۳۴۶ اعضای انجمن پس از درک مشکلات امر و ضرورت نظارت استادان و مجربین در امر، با جلب موافقت قبلی، استاد محترم جناب آقای دکتر احمد صبور اردوبادی را برای سرپرستی انجمن انتخاب و بمقام ریاست دانشگاه وقت پیشنهاد نمودند که مشارالیه از همان تاریخ طبق ابلاغ رسمی دانشگاه سرپرستی انجمن را تا کنون بر عهده گرفته و همین حسن انتخاب به تغییرات مهمی در خط مشی انجمن و بجای عنوان « انجمن اسلامی دانشجویان » تحت عنوان وسیع تر « انجمن علمی – مذهبی » معرفی گردید که در حقیقت در حکم تاسیس و ایجاد مرکزیتی است برای فعالیت آزاد پیروان کلیه ادیان مختلف که هر دلیلی برای اصالت و حقانیت ابدی و بخصوص ضرورت وجود در عصر حاضر دارند بتوانند با استفاده از فرصت و موقعیت و آزادی عمل کامل در محیط دانشگاه بصورت ایراد سخنرانی هائی عرضه دارند (هر چند که تاکنون چنین داوطلبانی شرکت نکرده).
بنابراین انجمن «علمی- مذهبی» دانشگاه مرکزیتی است در اختیار تمام فرق و مذاهب تا در توجیه علت و ضرورت وجودی آیین خود در عصر حاضر آزادی عمل کامل داشته باشند ولی عملا به غیر از دستورات اسلامی تاکنون هیچگونه بحث و سخنرانی در مورد تعالیم سایر ادیان از افق علمی صورت نگرفته است (و واقعیت هم جز این نیست که به غیر از دستورات اسلام، تعالیم هیچیک از ادیان و مذاهب و فرق نه از نظر علمی قابل طرح و توجیهند و نه از نظر خواسته¬ها و احتیاجات زندگی امروزی قابل عرضه کردن) و از اینرو است که در حال حاضر تمام برنامه-های سخنرانی¬ها و انتشارات انجمن اختصاص به بحث در اهمیت و ارزش علمی دستورات اسلامی یافته است .
در هر حال، از سال ۱۳۴۶ انجمن با هدف¬های عالیتر و معین و برنامه¬های معلوم ،فعالیت خود را به سبک مخصوص به خود آغاز نمود که شرح فعالیت¬ها را در همین گزارش مطالعه می‌فرمائید، اما انتخاب این مسیر و ادامه کار هرگز سهل و ساده و بدون مانع نبود بلکه هم از جانب مخالفین اسلام و هم از طرف ظاهر بینان و مقدس مآبان افراطی همواره با مخالفت¬های شدید و کارشکنی¬های سخت و شایعات بی‌اساس و اتهامات گوناگون مواجه می¬گردید و بخصوص تلاش برای رنگ آمیزی سیاسی و وابسته جلوه¬گر ساختن انجمن به مقامات و دستگاههای سیاسی بسیار شدید و طولانی بود. ولی در تمام این مدت اعضاء انجمن برای نیل به هدف¬های مقدس خود شعار «سکوت و تحمل» را پیشه کرده و برای حداکثر استفاده از فرصت و موقعیت استثنائی که پیش آمده بود، ترجیح دادند «وقت» و «نیرو» را بجای اینکه به مانند اکثر جمعیت¬ها در حمله و دفاع تلف کنند در جهت مثبت «سازندگی» و «تحقیق» و «تنویر افکار» نسبت به اصالت و حقانیت دستورات آسمانی اسلام بکار اندازند و سیاست «سکوت» و «بیطرفی» را برای همین منظور انتخاب نمود و بهمین علت نیز نسبت به انجمن¬های مشابه خود در جهت مثبت به پیشرفتهای چشمگیر و موفقیتهای کم نظیری دست یافت که از توجه محافل علمی و همکاری اساتید و دانشمندان معروف کشور و بالاخره از انتشارات انجمن که سند کتبی و شاهد زنده است، صحت این ادعا روشن می¬گردد.
فعالیتهای انجمن
فعالیتهای انجمن تنها به یک نوع فعالیت در محیط دانشگاه منحصر نشده بلکه از برکت همکاریهای صمیمانه و فداکاری‌های اعضاء انجمن این فعالیت‌ها در جهات مختلف که هم در سطح کشور و هم در خارج از کشور منشاء اثر قرار گرفته، گسترده شده است و به همین لحاظ تحت دو عنوان «فعالیتهای داخلی» (شامل فعالیتهائی در سطح کشور و دانشگاه) و «فعالیتهای خارجی» (شامل فعالیتهائی در سطح بین المللی و خارج از کشور) ذیلا توضیح می‌دهیم:
اول ـ فعالیتهای داخلی ـ شامل سخنرانیها، برگزاری جشن‌ها در اعیاد مذهبی، نشریات و برنامه‌های اختصاصی برای اعضاء در جلسات خصوصی و برنامه جلسات هفتگی تفسیر قرآن. سخنرانیهای انجمن شامل مباحثی است که از نظر علمی در زمینه دستورات اسلامی به وسیله دانشمندان و محققین برگزار میگردد که در پایان همین گزارش صورت اسامی اساتید و دانشمندان و سخنرانانی که با انجمن تاکنون همکاری کرده‌اند مندرج است. علاوه بر فعالیتهای نامبرده در سال تحصیلی ۵۲-۵۱ به همت اعضای انجمن برنامه ای تحت عنوان «کلاس بهداشت اسلامی» به صورت جلسات هفتگی در محیط دانشگاه به معرض اجرا گذارده شده که هدف از این برنامه، بررسی ارزش علمی دستورات بهداشتی اسلام بخصوص از نظر علوم پزشکی و بهداشت زیست شناسی بود و برنامه‌های مفید و آموزنده و مستند علمی چندی اجرا شد که از آن جمله موضوعات «سگ و انسان» و «اصول و مبانی بهداشت اسلامی» و «راههای مبارزه با سموم میکروبی روده‌ها در غرب و اسلام» طی۷ جلسه مورد بحث واقع گردید و اخیرا انجمن اقدام به تاسیس جلسات هفتگی تفسیر قرآن نمود که با همکاری ارزشمند دانشمند محترم جناب آقای خلیل نقوی (که سالیان متمادی در حوزه علمیه قم و سایر مراکز دینی به تدریس علوم اسلامی و تفسیر قرآن بااسلوبی جدید و علمی اشتغال داشتند) این برنامه‌ها از بهمن ماه سال جاری برگزار و قدم موثری در تعمیم فرهنگ اسلامی به زبان علمی و در سطح دانشجوئی برداشته است .
دوم ـ فعالیتهای خارجی ـ لازم به یادآوری است که فعالیتهای انجمن تنها به برگزاری سخنرانیها و جشن‌ها و انتشارات در سطح دانشگاه یا کشور محدود نبوده بلکه سالها است که انجمن دایره فعالیتهای خود را از محدوده دانشگاه حتی سطح کشور وسعت داده و در معرفی اهمیت و ارزش علمی دستورات اسلامی در سطح بین المللی نیز قدمهای مفید و موثری برداشته است که تاکنون در این سطح سابقه نداشته و در اینمورد به ذکر دو اقدام مهم زیر اکتفا می‌نمائیم:
الف- موفقیت شایانی که از شرکت در کنفرانس بین المللی پاریس مورخ پنجم دسامبر ۱۹۷۳نصیب و برای اولین بار بوسیله این انجمن دستورات بهداشتی اسلام دوش به دوش دستورات طب و بهداشت کلاسیک در سطح بین المللی در یک کنفرانس علمی عرضه و مورد توجه واقع گردید، توضیح اینکه در تاریخ دسامبر ۱۹۷۳ در پاریس کنفرانسی تحت عنوان: Le viellard et la mort (پیری و مرگ) از طرف مرکز تحقیقاتی بین المللی Centre international de gerontologie social به ریاست و مدیریت پروفسور ماروا morois استاد و پزشک معروف دانشکده پزشکی دانشگاه پاریس (که آثارش برای محافل پزشکی جزو منابع و ماخذ است) تشکیل گردید این موسسه وابسته به دانشگاه پزشکی پاریس بوده و همه ساله حاصل تحقیقات و پژوهش دانشمندان جهان را طی کنفرانس سالیانه گردآوری و مستقیما در اختیار متخصصین بخش‌های مختلف دانشکده پزشکی پاریس قرار می‌دهد. هدف کنفرانس مذکور رسیدگی به علل و عوامل موثر در پیری و مرگ (و متقابلا طول عمر) و بررسی آخرین اطلاعات و تحقیقات دانشمندان جهان در این زمینه بود که طبعا می‌بایست شامل مباحث بکر و جدید علمی از حاصل تحقیقات محققین دانشمند باشد. در کنفرانس مذکور که به دعوت مرکز تحقیقات بین المللی «ژرونتولوژی» تشکیل گردیده بود دانشمندان و صاحب نظران نتیجه مطالعات و تحقیقات خود را حضوری یعنی به صورت سخنرانی و یا به صورت کتبی یعنی ارسال مقالات عرضه نموده بودند که از آن جمله سرپرست محترم انجمن آقای دکتر احمد صبور اردوبادی با ارسال یک تقسیم بندی علمی جدید از علل و عوامل موثر در طول عمر براساس تعالیم بهداشتی اسلام،اصل علمی جدیدی به کنفرانس ارائه نمودند که به علت بی‌سابقه بودن موضوع در علوم کلاسیک به شدت مورد توجه دانشمندان و محققین رشته‌های مختلف علوم زیستی و پزشکی واقع گردید به طوری که خلاصه و فشرده آن در ردیف ۱۲ مقاله انتخابی کنفرانس در چهارمین نشریه سازمان بین المللی ژرونتولوژی به نام Colloque Sur le viellard et la mort چاپ و خبر موفقیت مذکور در نشریه اخبار دانشگاه شماره ۳۷منعکس گردیده است. لازم به یادآوری است که تقسیم بندی مذکور فصلی از کتاب «راز طول عمر» میباشد که قبلا طی ۴جلسه سخنرانی توسط خود مولف در کلاس بهداشت اسلامی که سال قبل از طرف این انجمن در دانشگاه تاسیس یافته بود از افق علوم کلاسیک و دستورات بهداشتی عمیق اسلام مورد بحث واقع گردیده بود ولی اهمیت موضوع به علت عدم احاطه علمی آنچنان که می‌بایست در محیط ما مورد توجه و تامل واقع نشده بود مگر پس از انتشار خبر موفقیت علمی مذکور در پاریس . در مقاله چاپ شده در نشریه مذکور صراحتا کنفرانس تایید نموده است که برای اولین بار چنین تقسیم بندی اصولی از نظر علمی صورت گرفته، زیرا در کتب و مقالاتی که تاکنون «درباره طول عمر» و «پیری و مرگ» در جهان منتشر گردیده است، هر یک از مولفین و محققین فقط توانسته بودند قسمتی از علل و عوامل را شناخته و معرفی نمایند ولی تقسیم بندی اخیر (که بر اساس دستورات بهداشتی اسلام صورت گرفته) تمام جهات موضوع با الهام از دستورات بهداشت اسلامی مدنظر بوده و با احاطه کامل می‌توان از افق علوم کلاسیک مورد مطالعه قرار داد به‌طوری که هیچ عاملی موثر در پیری و مرگ زودرس (یا بالعکس در طول عمر) وجود ندارد که در یکی از گروههای این تقسیم بندی قرار نگیرد و خلائی که در علوم کلاسیک (از نظر شناخت روح و قوای روحی و قدرت حیاتی) وجود دارد در این تقسیم بندی پیش بینی شده است. در نشریه ژرونتولوژی مذکور فقط بااینکه خلاصه مطالب درج شده معذالک به موارد متعددی از عین دستورات بهداشت اسلامی نامبرده در متن مقاله (بعنوان مثال و شاهد زنده) اشاره شده که به منظور جلوگیری از اطاله کلام به این توضیح مختصر در اینجا اکتفا نموده و متن ترجمه از زبان فرانسه به فارسی این مقاله در مجله دانشکده داروسازی دانشگاه آذرآبادگان شماره۵ سال جاری چاپ گردید علاقمندان می‌توانند به نشریه نامبرده مراجعه فرمایند (بحث تفصیلی مطالب مقاله منتشره در نشریه بین المللی ژرونتولوژی در کتاب «راز طول عمر» که در دست تالیف است قریباً از طرف این انجمن منتشر خواهد شد.)
ب ـ اخذ مجوز رسمی از دولت فرانسه در چاپ و انتشار نشریۀ لموند Lemonde – islamique
در سال 1348 آقای غلامحسین فخری یکی از دانشجویان دانشکدۀ فنی دانشگاه تبریز که پس از طی دوره‌های مقدماتی برنامه‌های تعلیم و تربیتی انجمن علمی ـ مذهبی دانشگاه تبریز و با کسب معلومات علمی و دینی لازم، برای ادامه تحصیلات عالیه خود عازم کشور فرانسه گردید. ایشان پس‌از فرا گرفتن کامل زبان فرانسه توانست به نمایندگی این انجمن با کسب مجوز رسمی از دولت فرانسه، چاپ و انتشار مجله‌ای تحت عنوان Lemond Islamique به معنی «جهان اسلام» به زبان فرانسه در پاریس گردید و با چاپ ترجمۀ (مقالات استاد به زبان فرانسه) در اولین شماره‌های آن مجله، علاوه بر جلب نظر افکار عمومی مسیحیت در فرانسه و تشرف عده‌ای به اسلام، موجبات جلب تعدادی از دانشمندان اسلام شناس غربی را به مجله فراهم نماید تا آنجا که دانشمند معروف، هانری کوربن Henri Corbin از شماره دوم، همکاری خود با مجله را آغاز کرد و در ادامه 11 نفر از شخصیت‌های علمی مسلمان وابستۀ به یونسکو نیز با ارائه مقالاتی در شماره‌های بعدی همکاری نمودند که فهرست اسامی آنها در نشریه گزارش پانزدهمین سال فعالیت انجمن در سال 1354 درج گردیده است و این امر، یکی از موفقیتهای انجمن در نشر و معرفی فرهنگ اسلام به دنیای غرب به شمار می‌رود. آقای فخری، علاوه بر نشر مجلۀ نامبرده، پس از ده سال توانست اقدام به ترجمه قرآن مجید به زبان فرانسه نماید. این آخرین و صحیح‌ترین و کامل‌ترین ترجمه‌ها بود که توانست ملل غرب را با قرآن مجید بدون تحریف آشنا نماید که به نوبه خود از دستاوردهای مهم انجمن در نشر فرهنگ اسلامی در سطح کشورهای خارجی به شمار می‌رود. متاسفانه پس از گذشت مدتی دولت فرانسه و سایر کشورهای غربی از ترس نشر و توسعه اسلام در کشورهای غربی و تضاد آن با منافعشان، مانع ادامۀ کار نشریه لموند اسلامیک گردیدند.
برای آگاهی و آشنایی با این نشریه تصاویری چند از روی جلد و محتوای مطالبش در این سایت به معرض نمایش گذاشته می‌شود.
تعلیم و تربیت در انجمن
استاد صبور اردوبادی پس‌از تأسیس انجمن علمی مذهبی دانشگاه تبریز که بیش از شصت سال از قدمت آن می‌گذرد و 5 سال از فعالیت آن بصورت مخفی و به‌دور از چشمان عوامل ساواک بوده، علاوه بر خدمات دینی و علمی، همواره از طریق تألیفات و مقالات انبوه و سلسله سخنرانیهای علمی دینی، با عزمی راسخ و توأم با عشق و علاقه وافر در خدمت تعلیم و تربیت اصولی جوانان بوده‌اند. همانطور که قبلا هم اشاره شد یکی از مهمترین قدمهای استاد در طی این دهها سال، تربیت بالغ بر پانصد دختر و پسر از دانشجویان دانشگاه تبریز در محیط پاک و فضای علمی ـ دینی و معنوی انجمن بوده است که چون شرح مبسوط آن در جلدهای دوم و سوم کتاب «زیربنای تربیتی و اخلاقی انسان» به تفصیل آمده از ذکر شرح آنها در اینجا خودداری میگردد و تنها برای مثال به ذکر یک نمونه کوچک این نکته حساس اشاره می‌کنیم که بر طبق توضیحات، تعداد نودو دو گزارش از بانوان انجمن از یک گردهمایی دویست نفری در یک سفر دوازده روزه مشهد مقدس، همراه با فضای علمی و دینی و معنوی و عاطفی مملو از مهر و محبت‌های پاک و بی‌نظیر، که شرح حال آن در بخش دوم جلد دوم کتاب «زیربنای تربیتی و اخلاقی انسان» ص 103 آمده است.
تدریس‌ها و سخنرانیها
بطور‌کلی در طول چند دهه فعالیت و اشتغال استاد به علوم و امور تعلیم و تربیتی، تعداد سلسله سخنرانیهای علمی ـ دینی در دانشگاه‌ها، کنگره‌ها، سمینارها و گردهمایی‌ها بالغ بر بیش از دو هزار و سی مرتبه را در بر می‌گیرد. همچنین سهم برنامه‌های ایجاد شده در انجمن از قرار هر هفته یک جلسه، گرچه گاهی دو و سه جلسه هم برگزار گردیده، بالغ بر بیش از یکهزار و پانصد فقره میگردد که از آن میان تنها (110) جلسه به صورت مجموعه‌های تایپ شده ولی منتشر نشده میباشد که در آرشیو استاد بایگانی گردیده است و به جهت کثرت تعداد آنها از ذکر تاریخ و عناوین موضوعات علمی ـ دینی ـ هنری ـ اجتماعی ـ فرهنگی یک یک موارد خودداری می‌شود.
